Ánh vàng trên mép giấy

 

Ta đã đứng khá lâu trước kệ sách ngày hôm qua. Không phải vì muốn tìm một câu chuyện mới, cũng chẳng vì cần thêm một cuốn để đọc. Chính ánh sáng vàng từ cạnh giấy đã giữ chân ta. Những cuốn sách cổ điển ấy khoác lên mình lớp bìa giả da dập nổi, hoa văn dát vàng, dây ruy-băng kẹp trang. Chúng nằm im trên kệ, lặng lẽ mà kiêu hãnh, như những báu vật ngủ yên trong thư viện của một thế kỷ xa xưa. Ta nhìn chúng và có cảm giác mình đang đối diện với một tác phẩm nghệ thuật nhiều hơn là một vật dụng đọc chữ.

Việc đóng sách kiểu này không mới. Từ trung cổ, kinh thánh đã được sao chép bằng tay, đặt trong bìa da, gắn đá quý, chỉ dành cho giới quyền lực. Rồi nhiều thế kỷ trôi qua, kiểu dáng ấy trở thành biểu tượng cho sự sang trọng. Ngày nay, Barnes & Noble Leatherbound Classics hay Canterbury Classics chỉ bán khoảng hai mươi, ba mươi đồng. Điều từng là đặc quyền của vua chúa, nay có thể yên vị trong kệ sách nhà ta. Có một sự bình đẳng kỳ lạ trong cái đẹp – nó đã tìm đường đi vào những bàn tay bình thường.

Sức hút của những ấn bản ấy không nằm ở nội dung, vì văn bản thì ta có thể tìm trong một cuốn rẻ tiền hoặc một file điện tử. Thứ khiến ta ngừng lại chính là hình thức. Bìa giả da, dập nổi cầu kỳ, màu sắc sâu như rượu chát. Cạnh trang lấp lánh vàng kim, giấy dày, mượt mà, không sợ ố màu. Và bên trong, những câu chuyện đã vượt qua thời gian – Jane Austen, Grimm, Homer, Conan Doyle. Chúng vừa là văn học, vừa là đồ vật nghệ thuật.

Trong một kỷ nguyên đầy màn hình sáng rực, tại sao ta lại muốn mang về những cuốn sách nặng nề như thế? Có lẽ vì chúng hiện diện, vì chúng không chỉ để đọc mà còn để được thấy. Đặt trên một kệ gỗ, chúng biến cả căn phòng thành một thư viện nhỏ. Chúng thì thầm với ta về tình yêu tri thức, về di sản nhân loại mà đôi tay chạm vào. Chúng nhắc rằng văn chương có hình hài, và cái hình hài ấy cũng quan trọng chẳng kém gì câu chữ bên trong.

Khi ta nghĩ đến việc mua một quyển để đặt vào tủ, ta không đơn thuần nghĩ đến chuyện đọc. Ta nghĩ đến khoảnh khắc ngồi xuống, mở bìa sách, cảm giác như nắm trong tay một mảnh quá khứ. Con gái lúc đó cũng đứng cạnh và hỏi, mẹ làm sao thế. Ta cười bảo, ôi những quyển sách này quá đẹp, đẹp đến nỗi mẹ chỉ muốn có nó. Con gái cười, vì thật ra lý do ta ghé qua tiệm sách cũng chỉ để mua một quyển mạ vàng, bìa giả da dập nổi, để cho nó vẽ hay viết nhật ký. Hai năm trước, ta cũng đã phát hiện ra dòng sổ này: in theo lối cổ điển, bán giá khoảng hai mươi đồng một quyển – quá đắt nếu so với sổ bình thường, nhưng khi cầm trên tay, hoa văn tinh xảo và sức cuốn hút của nó khiến ta không cưỡng lại được. Ta từng hỏi con gái, thích không, mẹ mua nhé. Con nhìn giá rồi bảo, mắc quá. Ta lại nói, thử tưởng tượng những ý nghĩ của con được viết trên trang giấy cổ điển ấy thì sẽ thế nào. Con gật gù, thừa nhận đúng là không cưỡng được. Từ đó, ta bắt đầu mua những quyển in theo kiểu cổ điển ấy cho con làm nhật ký. Hôm qua ghé lại tiệm sách cũng chỉ để mua thêm, vì trang cũ đã đầy. Khi con chọn mẫu mình thích, ta lại vô tình phát hiện họ cũng in cả sách xưa bằng loại bìa cổ điển đó. Ta chợt có ý nghĩ, hay là thử thu gom nó… Dĩ nhiên không phải để đọc cho bằng hết, mà vì nó không chỉ là câu chuyện của Voltaire hay Grimm, mà còn là câu chuyện của ta – kẻ đã từng đứng rất lâu trước kệ sách, bị ánh sáng vàng từ những trang giấy gọi về.

Văn chương, khi khoác áo dát vàng, khiến ta hiểu rằng có những giá trị vượt qua cả chức năng. Một bản Odyssey rẻ tiền vẫn là Odyssey, nhưng khi nó nằm trong một cuốn sách như thế, ta đọc bằng một cảm xúc khác: bằng sự kính trọng, bằng đôi tay run nhẹ, bằng một niềm vui thầm lặng. Ta biết, mai này có thể sách điện tử sẽ tràn ngập, nhưng vẫn sẽ còn những kẻ như ta, thích giữ trong tủ một cuốn thật đẹp. Bởi đôi khi, điều ta mua không phải là một cuốn sách, mà là một giấc mơ cổ điển để nhắc mình rằng ta đã từng đứng dưới ánh đèn, nhìn thấy vàng rực trên mép giấy, và không thể quay đi.

2025.09.01 @10:33 AM
diên vỹ